Deneme

Buongiorno! Nasılsınız? Ben biraz yorgunum. Aslında piton gibi yazı yazdıydım. Ama sonra nedense onu bi kuşa döndüresim geldi. Hızlı gidelim dedim. Medeniyet tarihi, müzik, etimoloji… Yine karnaval havasında olacak anlayacağınız.

Hemen linklerle başlıyoruz. Özenle seçiyorum. Lütfen az izleyin ve dinleyin.

https://www.youtube.com/watch?v=oBYVmnMFMtA

Ses ve görüntü kalitesi iyi olsun diye bunu seçtim. Esasen bence daha iyi örnekler var. Fakat bu bi gathering (toplanma – tören havasıdır). Ben drunken piper (dırankın paypır okunur ve sarhoş tulumcu anlamına gelir) havalarını severim. Kişilik özelliğim lone piper’lara meylettiriyo beni (lone piper yalnız başına çalan tulumcu demek). Davulları da beğendiniz mi? Arı vızlaması gibi olan sesi???

https://www.youtube.com/watch?v=mnAsLnp8uNg

Yes. Bunlar İrlandalı. Deminkiler İskoç idi. Ben sek ve oda ısısında severim. Hele adalardan bazılarının maltına bayılırım. Pardon. Linkler karıştı. Kıs kıs kısss. Bunda da arı vızlaması gibi sesi duyuyosunuz, di mi?

https://www.youtube.com/watch?v=6n0_sZeQMM0

Bu da Santiago de Compostela’dan. Yani? İspanya’nın Galicia yöresinden. İspanya nire, İskoçya-İrlanda nire? Hepsi Kelt olduklarından oluyo zaten bunlar, de mi? Ha guzuma. Siz ona inanmaya devam edin. Ama şu arı vızlaması gibi sesi lütfen bitek benim duymadığımı söyleyin bana!

https://www.youtube.com/watch?v=mbbtogM4TDU

Bu ise çok kaka insan olan (yersen) Humeyni’nin şeriat baskısında inim inim inleyen ülkesi İran’dan. Gerçi İran da Aryan’dır. O yüzden Keltler’le Hint-Avrupa şeysi olmuştur. He mi? Tarlabaşı’nda bizi çalıştırmicaklarmış diyorum; devamını siz anlıyosunuz.

Ha bu arada, bunda arı vızlaması gitti mi ne?

https://www.youtube.com/watch?v=2v4VDk4z8pM

A aaa, bu da Kuzey Afrika’dan. Zaten Hint-Avrupa, adından da anlaşılacağı üzere Kuzey Afrika’dan çıkmadır. Kıs kıs kısss. Bi de… Arı vızıltısı yine yok ortada.

https://www.youtube.com/watch?v=oe9VcwNFZuI

Ha bu da Çuvaş tulumu. Zaten Çuvaşlar halis Kelt soyundan gelmedir. Kıs kıs kısss. Yav ha bunda da arı vızıltısı yok gibi. Var mı yoksa?

https://www.youtube.com/watch?v=VpSrcbIqtl8

Aha bunlar da bizim Başgan’ın ve SSK’nın esas memleketinden havalar. Gerçi Crom’u var, Başgan da, SSK da beyaz adamlar. Vızıltı duyan?

 

Şimdi bu linklere göz attınız. Biraz yalandan da olsa dinlediniz. Bazılarınız bizim tuluma geldikçe “ayh ne banal” falan diye trip attı. Bazılarınız ise “ha melmeketumun havasidur; ben da horona kalkayum” falan dedi. Ama vızıltıyla ve bi a.y.a. yazısıyla bunların ne alakası olduğunu düşünüp cevabı şakkadanak bulamadınız. Tamam, geliyoruz mevzuya. Manyak gibi görünebilirim. Ama değilim (yani belki biraz). Hepsi alakalı.

Bu arada bizde tulum ya da gayda diye adlandırılan çalgının muhtelif formlarını gördünüz. Peki bunlar arasındaki benzerlikler medeniyet tarihi ile neresinden alakalı? Etimoloji bunun neresinde? Ya şeytan?..

Bi defa bu aletler birbirleri ile hem alakalı, hem alakasız. Sathi olarak gördükleriniz ve dravdan dinlediğinizde işittikleriniz sizi yanıltmasın.

 

İnsan, medeniyetin ta en başlarında hayvan yüzmeyi ve elde ettiği gönlerden çeşitli aletler yapmayı öğrenmişti. Bilhassa koyun ve keçi postunun önemi daha fazla olmuştu. Neden mi? Aha da bundan:

Küçük memeli hayvan postları tulum şeklinde çoğunlukla rahat çıkar. Kunduz, davşan, samur, tilki, porsuk, sincap, rakun falan zırt diye tulum verirler. İnanmadınız mı? Hayır, şimdi bi link vericem ama sonra bana hayvan hakkı şeysi yapacaksınız. Neyse. Ben link vermiym. Ama siz bana inanın! Hakkaten zırt diye oluyo. Peki ama neye yarıyolar? Valla eldiven, galpak ve ayakkabı yapmak dışında çok fonksiyonları yok.

 

Su taşımak falan gibi bi amaç için (örneğin kırba gibi) daha büyükçe hayvan postları lazım. Sığır ve geyik ve aslan/gaplan/ayı/gurt cinsi canavarlar genelde tek bi insanın kaldırıp bi yere asamayacağı; ekip ruhuyla bi yere asılabilseler bile orada tulum çıkartılırken düşme ihtimalleri yüksek kitlelere sahipler. O yüzden bu hayvanların postu normalde “yüzülüyo” ve “tulumları çıkartılamıyo”!

 

Ama işte koyun ve keçi cinsi heyvanat tulum için tam ideal boydalar! Eskiden THK için deri bağışı reklamları olurdu. Kurban bayramlarında…

https://www.youtube.com/watch?v=DuKfBZAGkGA

İşte bu müzik eşliğinde bi klip çıkardı. 83-84 falan. TRT’nin tek kanal olduğu zamanlar… Bi gasap amca bi goçu boğazladıktan sonra heyvanın tırnağının kenarından bi çentik açar; göstermek için hem ağzıyla, hem bisiklet pompasıyla ayrı ayrı gönü şişirirdi. Sonra lap diye tulum çıkardı (amca yumrukla tepeden, yani aslında totodan bastırır ve gönü kesik boyundan ters-yüz halde sıyırırdı).

Hakkaten o kadar kolaydır. Ve o kadar kullanışlı!

Niye mi? Kırba, torba tabii lazım. Ama tulum bişey için olmazsa olmazdı eski devirlerde. Balon yapmak için!..

Bacakları, boynu bağla; şişir havayla. Al sana mis gibi balon! Neye mi yarayacak? Sal yaparsan denge eki olarak koyarsın. Denizde, ırmakta tutunur, onla yüzersin. Birbirine bağlarsan köprü yapar üzerinden karşıya geçersin.

Bakın! Ne gada güzel, di mi?

E peki müzik aletiyle ne alakası var bunun? Bi yerden bi yere taşıyacakken o tulumları söndürmeniz gerekiyo. Ama bütün düğümleri söküp yaparsanız yeniden şişirmek için eziyet çekersiniz. Her yerde Singer Zetina dikiş makinası, her genç kızın rüyası yok neticede. Daş Devri dedik. Millet mamaya muhtaç!

Yani? Yanisi şu. Bi tane bacağı azıcık açarsanız içindeki hava 1-2 dakkada dışarı çıkar. Sonra tekrar aynı yerden şişirir ve isterseniz tıpalar ya da o deliği düğümlersiniz.

Müzük bunun neresinde? Müzük aslında işte buradaki Büzük olma halinden çıkmadır. Şaka la! Tulumun içinden hava çıkarken ne olur? Bebe balonunu al da şişir. Sonra balonun ağzını yavaşça gevşet.

https://www.youtube.com/watch?v=547UklSIRhY

Balon osuruğu olur.

 

Sonuç? Heyvan tulumunun bacağına bi tane şişirme kamışı koyar ve ordan hava üflersen daha kolay şişer. Dudağın uyuşur öteki türlü.

O kamış ordayken tulumu sönmeye bırakırsan osuruk sesinden daha ince ve süreklice bi ses elde edersin. Müthiş, di mi?

İnsan bunu binlerce yıl önce akıl etmiş işte. Kamışın üstüne delik aç. İstediğin gibi çalgı olsun sana.

E ama aletler hem aynı, hem değil derken kastım neydi? Ve vızıltıyla bunun ne alakası var?

Saygıdeğer Reis-i Cumhurumuzun en son damadının TSK için ne ürettiğini biliyo musunuz? İnsansız hava aracı! İHA (ihlas haber ajansı da oluyo; olsun).

İnsansız hava aracı’nın İngilizcesi ne? Unmanned aerial vehicle. Ama yaygın adı ne? Drone! Peki drone ne demek? Erkek arı!

Peki drone’un, yani erkek arının konuyla bağlantısı?.. Sabit bi nota veya akor verilmesine ve bu notayı veya akoru veren müzik aleti parçasına işte bu adı verir gavurlar. Vızzz! Bahar geldi, çiçek açtı, arılar hep vızlaştı!

 

Tipik örnek? Batı gaydaları! Bakın bakalım, Kuzey Afrika, Çuvaş, Türk (Laz-Gürcü-Hemşin), İran tulumlarında bu parça var mı? Cıksss işte. Yok. Çokbilmiş bazı dingiller bana Arabistan ya da Hindistan menşeli tulum bandolarını örnek gösterebilir. Göstermeyin çokbilmiş dingiller. O drone ekli olan tulumlar İngiliz emperyalizmi kalıntısıdır.

Bizim yerli mallarının kamışı çifttir. Gavurunkiler tek olur. Bizde tek kamıştan çalan tulumcuya ustalar burun gıvırır.

Bizim tulumun zorlarsanız en az 4000 yıllık mazisi çıkar. Oysa drone ekli gavur gaydası 13. yüzyıl evvelisi yoktur. Ve muhtemelen de İspanya menşelidir. Bkz: Cantigas de Santa Maria! Yine linkler vericem. Bunlarda gayda yok. Ama bütününde gayda için yazılmış bölümler de var. Ki minyatürler de var bu zımbırtı ile ilgili. Ve orada drone gabak gibi görülüyo! Nokta.

https://www.youtube.com/watch?v=gETv_c9U9zA

Bu Conan’sız orijinal yorum.

https://www.youtube.com/watch?v=42rUAnufiG4

Bu da Conan için Basil Poledouris’in versiyonu. Orijinal soundtrack’te yok. Bulamazsınız. Bu hizmetim için teşekkür beklerim.

Neyse. Peki niye drone eklenmiş? Polifoni için! Sürekli Bass diye bi mefhum var hani. Barok dönemde bi olmazsa olmaz hale dönüşüyo. İşte bu zamazingo bunniçin lazım.

 

Polifoni? Bizim toplumlarda olmayan şey yani. Beyaz adamın kendi iç sosyal evriminde (ve Evropa’da) gelişmiş bi hal. Her kafadan bi ses çıkması değil. Ahenkli bi şekilde farklı seslerden sürekli faydalanma isteği… Kilise müziğine gider temeli ki aha bu örneklerden bi de Stanley Kubrick ve bol bol çağrışım çıkar.

https://www.youtube.com/watch?v=Dlr90NLDp-0

Şayning’le ne alakası mı var? Dinle minnoş. Göreceksin.

https://www.youtube.com/watch?v=kiV3J_e977Q

Elektroniğe çevirmiş işte yapan. Ben yine kollaterale daldım. Esasa döniym.

 

Hülasa, drone zamazingosu bu aleti çok değiştirmiştir. Adeta bir org havasına dönmüştür tulum.

 

Kelt etkisi?.. Zorlama olur. Neden mi? İrlanda’da 16. yüzyıl ortasından evvel kayıt yok. olsa kaç yazar! İrlanda Kelti ile İspanyol Gallegosu’nun Crom’u bir o devirde. Ve zaten İrlanda’da başlangıçta gayet “militer” amaçla kullanılmış (Hollanda’da 17. yüzyılda sivil amaçlı kullanımına dair kayıt var ama. Onu da söyleyeyim. Kaynak? Totom değil) bu dalga. Yani say ki mehter zurnası! Onun örneği de burda!

https://www.youtube.com/watch?v=mLG-VUBGpec

İtirazı olan bunda polifoni yok mu diyecek. Yok canımıniçi. 1500 tane daha alet ve insan sesi getirsen, hepsi aynı şeyi aynı anda söylediği müddetçe ona polifoni denmez. Ki zaten polifoni bile geridir. Kanon lazım. Sonra armoni lazım. Kontrpuan gerek. Falan ve dahi filan. Uzun iş. Medeniyet akşamdan zabaha gelmedi oralara.

Yes. Kökü ya Mısır ya da Ortadoğu olan bu Tulum Şeysi’nin hikayesini daha da uzatırım. Ama her şeyi devletten beklemeyin.

Buradan asıl etimolojiye gelicem ben. Geldim.

 

Gayda kelimesi nerden geliyo? Balkanlar’dan gelen soğuk ve yağışlı hava ile birlikte yola çıktığı rivayet olunuyo. Arnavutçası Gajde.

Ama İspanyolcası da Gaita (numunesi alınandan değil beybi).

E bu durumda şu sorulara bi cevap arayalım mı?

 

• Keçi’nin İngilizcesi ve Almancası ne? Goat ve Ziege

 

• Keçi’nin Eski Türkçe’de hangi sözcükten türediği iddia olunur? Eç-kü (metatez örneğidir ki sadece Batı Türkçesi kollarında bu dönüşüm var derler).

 

• Keçi, Eçkü, Ziege (tsiy-ge diye okunur) benzerliği bi bana mı görünüyo? Sanmam!

 

• Gaita’nın goat ile alakası olduğu rivayet olunuyosa (keçinin tulumu işte) da Koç ile alakası olması çok mu imkansız? Bence değil.

 

• Keçi ile koç heyvanlarının birbirlerine benzetilmesi ve çok eski dillerde aynı kelimelerle karşılanmış olma ihtimalleri sıfır mı? Sıfır senin babandır!

 

• Koç’u Anadolu’da nasıl okurlar? Goç!

 

• Bayburt, Trabzon, Erzurum yörelerinde? Gots ya da Gotz! (inanmayan bizim Seyfettin’e bi “çay” ısmarlatır. Orijinal Trabzonlunun o Ç’yi çıkartırken nasıl ezilip büzüldüğünü kendi gözüyle görür)

 

• Peki İsveç’e bağlı Gotland adasının maskotu nedir? Koç!

 

• Bu Got’ların Vizigotlarla ve Ostrogotlarla alakası var mı? Tarkan filmlerine gidelim mi?

 

• E o zaman bunların hepsi birleşince kapak olur mu? Olma mııı!

 

Sonlara yaklaştık. Bazılarınızın aklında yine de Artvin ve Rize yörelerinin sarışın / kırmızı saçlı, renkli gözlü, mermer beyazı ve çilli tenli insanlarının İrlandalı ve İskoç ahaliyle akraba olduğu yönünde kuşkular vardır. Onların merakını da giderelim.

Y kromozomu çalışmaları üzerinden İrlanda için ana kökün yaklaşık 6000 yıl evvel Anadolu’dan göç etmiş çiftçiler olduğunu iddia eden bi çalışma var. Baba soyu burlardan. Ana soyu adanın yerli ahalisi. Ama bu, İrlandalılar’ı Türk yapmaz. Anadolulu yapar (Türkiyeli yok. Cıs! Dötünüzden kelime uydurmayın)!

http://journals.plos.org/plosbiology/article?id=10.1371/journal.pbio.1000285

Linki de bu. Okursunuz. Neydi? Her şeyi devletten beklememek gerekiyodu.

Şunu da aklınızdan çıkarmayın. Hint-Avrupa dil birliği bence en az bizim Güneş kadar bilimsel bi iddia (kıs kıs kısss). Ve fekat, beyaz adamın kökünün ha bu Kafkasya’dan çıkmış olması o gada sallamasyon değil neticede. Kafkas mitolojilerine bi bakın hele. Oradan daha neler çıkacak!

 

İşim var, gücüm var. Şimdi burda kesiyorum. Yorumlara gelirsiniz artık. Kahveye de bekleriz. Georges Dumezil yine başka yazıya kaldı. Ya nasip!

Herkese sağlıklı günler ve mucucukslar.

 

Konan Simeryan

p.s. ha bu da saa gelsun:

https://www.youtube.com/watch?v=65goOYcaq9c

sen annadun oni!