Deneme

Kurban nedir ? Kurban’ın olması için sunulan bir makam, bir de sunan ve dilekte bulunan kişi gerekir. Bunların varlığı, kurbanın dinsel bir inanç gereği yapıldığını da gösterir. İlk din şamanlık*(Kamlık), insanın düşünme melekelerini kazandığı ve ölümle tanışıp, öteki dünya fikrine vardığı 100 bin yıl önceye kadar gider.

* Fr. Chamanisme. Paleolitik çağdan günümüze Sibirya ve Orta Asya topluluklarında varlığını sürdüren inanış ve merasimlere verilen ad. (İA: Şamanizm)

İslam Ansiklopedisi gelmiş geçmiş ve yaşayan dinlerde kurban anlayışının hep var olduğunu yazar. İlk dinlerde tanrı dişi, kurban edilenler ise erkeklerdi. Daha sonraları işler tersine döndü. Tanrı erkek, sunulanlar ise genç kızlar oldu. “Yahudilik’te bazı hayvanların veya yiyeceklerin Tanrı’ya bağlılığın bir işareti olarak ve O’nun lütfunu kazanmak, affını sağlamak niyetiyle bir mezbah üzerinde tamamen ya da kısmen yok edilmesinden ibaret olan kurban ibadetinin tarihi Hz. İbrahim’e kadar götürülmektedir.” (İA:Kurban)  Tevrat’a göre İbrahim’in adı önce “ulu ata” anlamında Abram iken daha sonra “milletlerin babası” anlamında Abraham’a dönüşmüştür.  Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslam dinleri tarafından en büyük ata ve temel referans noktası kabul edilen İbrahim, Sümer Ülkesi’ndeki Ur’da doğmuş, Harran (Urfa) ‘da yaşamıştır. Tevrat’a göre Hz. İbrahim’e ilk vahiy Ur şehrinde gelmiştir. Burada zamanın tanrılarının en büyüğü sayılan Ay Tanrısı Sin adına yapılmış pek çok tapınak vardı. (İA: İbrahim) Babil ve Asur'da Ay tanrısı olarak tapılan Sin, Sümer mitolojisindeki Tanrıça Nanna'nın karşılığıdır. Nanna, Sümerce "ışık" veya "aydınlatıcı" [Bilge] anlamına gelir. Kutsal şehri Ur'dur.

Dinsel ve mitolojik Ugarit/Hurri metinlerinde Mezopotamya ve Ken‘an özelliği taşıyan bir kurban kültünün izleri görülmektedir. Milâttan önce ilk binyıla kadar tarihlendirilen yazıtlarda, Mezopotamya’nın yüksek kültürlerinde Güneş, Ay ve Venüs gibi yıldızlarla, büyük tanrılara sunulan kurban ayinleri vardı. (İA: Kurban)  Sümer yazılı metinlerindeki yıldız (*) işareti, gökte yaşayan tanrıçaları göstermekteydi.

Kurban hemen bütün dinlerin ana temalarından birini teşkil ettiği gibi çeşitli dillerde bu kavramı ifade için kullanılan kelimelerin kök anlamlarında da müşterek taraflar vardır. Latince kökenli Batı dillerinde kurban karşılığı kullanılan sacrifice kökünde “kutsamak, bir nesnenin tanrıya sunularak kutsal hale getirilmesi” anlamı taşır. İbranice’de kurban karşılığında kullanılan terim, “grb” kökünden “yaklaştıran şey” anlamına gelen ve kanlı-kansız bütün takdimeler için kullanılan “gorban”dır (Levililer, 1/2-9; Ezra, 20/28, 40/43).  (İA:Kurban)

Sac-ri-fice sözcüğünde ilk okunan “S’ak-“ kökü Eski Türklerde aynı anadan gelen ve aynı kabilede yaşayıp, bu kadınlar tarafından emzirilen ölümsüz kadınları, obaları ve oluşturdukları kabileyi anlatır. Bu kadınlar Ene-S’ai (Yenisey) civarında yerleşik yaşayan anaerkil halktır ve lider analar konuşmakta, hatta emretmektedir.  Keltlerle Avrupa’ya, Elam ve Hurrilerle Basra körfezine ulaşan bu halkın kadın lideri eski İngilizce sözlüklere cham (Kam) olarak yazılmış, dediğim dedik (otokrat/despot) analardır ve yüz bin yıl önce oğulları onlara kurban olmaktadır.

Arife Eyinnen

RESİM: Ay Tanrısı Sin ve Tanrıça simgesi birlikte

Yararlanılan kaynak:

İA: İslam Ansiklopedisi. TC. Diyanet Vakfı Yayınları. 1988