Felsefe

Academia.edu ‘da 12 Eylül 2022 tarihinde çıkan makalemin Türkçesi

Etrüsk - Latin Alfabelerinin Türkçe ve Türk Alfabesiyle Kadim Uyumu ve İ-O-U Harflerinin Sihri

Kaan Arslanoğlu

ÖZET

Dilden önce yazının (simgeler) ortaya çıktığı yönünde görüşler var. Yani simgeleri dil değil, dili simgeler belirledi. Eski Türk runik alfabesinin Etrüskçe ve Latinceyle hayli benzeştiği gösterilmişti. Türkçenin en eski alfabelerle, örneğin Latinceyle en iyi uyum sağlayan dil olduğunu birçok kişi ifade ediyor. Yukarıdaki görüşleri doğrulayan başka bazı gerçeklerden de ben söz edeyim. Bazı temel kavramlar, örneğin ‘ince’, ‘sivri’, ‘yuvarlak’, ‘yumru’, ‘top’ vb. şekilleriyle bire bir uyumlu harflerle ifade ediliyor. Bu kavramları temsil eden sözcükler bu harfleri içeriyor. Birçok dilde aynı özelliği görmek mümkün. Ancak bu uyum Türkçede zirvesine ulaşıyor. ‘ I – i ’, ‘ o – u ’ harf şekilleriyle ve çıkarken ağzın aldığı biçimle anlamca uyumlu sözcükler oluşturuyorlar. Bu makalede konuyu örneklerle, tablolarla inceledim. Yukarıdaki görüşleri doğrulayan sonuçlar ortaya çıktı. Türkçenin Latin alfabesine tam uyumu rastlantı değildir. Latince Türkçe kökenlidir.  

Makalenin İngilizce aslını okumak için: https://www.academia.edu/86406588/Ancient_Harmony_of_Etruscan_Latin_Alphabets_with_Turkish_and_Turkish_Alphabets_and_the_Magic_of_I_O_U_Letters

 

GÖRÜŞLER ve GERÇEKLER

Eski Sovyetler Birliği döneminde bazıları yasaklı önemli eserler veren dilbilgini Olcas Süleymanov “Yazının Dili” adlı kitabında mealen ve özetle şöyle der: “Dilden önce yazı vardı. ‘Yazı’ derken anlatılmak istenen şey, şekiller, simgeler ve sonrasında hiyeroglif. İnsanlık birçok kavramı önce zihninden şekle döktü. Daha sonra bunları ifade eden sözcükler ve dil ortaya çıktı. Bu bakımdan dilin gelişmesinin anlaşılması için şekilleri, hiyeroglifi iyi incelemek gerek. Dilbilimde ‘Yapısalcı Teori’ kavramları ifade etmek için rastgele sözcükler, rastgele harfler seçildiğini ileri sürdü. Oysa dil rastlantısal olarak değil, nedensellik içinde gelişmiştir. Yapısalcılığın hakim olması dilbilimi köklerinden kopardı. Bununla ilgili bir konu olarak: Türkçe öteki dilleri köklerinden etkilemiştir. Tüm sözcüklerin tarihsel, nedensel bir kaynağı vardır; büyük bölümünün kök ortaklıkları vardır. Nostratik teori doğrultusunda bu gerçekler ortaya dökülmeye başladı.” (1)

Süleymanov insanlığın önce ay, daha sonra güneş tapınma kültünden geçtiğini, eski sözcüklerin büyük bölümünün bu kültlerle ilgili olduğunu iddia eder. Sözcükler ve gramer “kendisi ve karşıtı”, “o ve o olmayan” ikilemeleri üstünden gelişti. Süleymanov bu doğrultuda pek çok dilden şekillerle örnekler verir. İlk sözcükler ona göre ‘ay’ ve ‘boğa’ ile ilgili olanlardır: ‘muuu, buuu, mooo, booo’ (1). Turkish ‘boğa’, English “moon”?

Dilbilimle uzun yıllardır ilgilenen bir arkadaşım bazı yazarların görüşleri doğrultusunda Türkçenin en eski alfabelerle en iyi uyum sağlayan dil olduğunu ileri sürmekte. Eğer bu ispatlanırsa Türkçenin en eski dil olduğu da kanıtlanacak. Benden bu konuyu araştırmamı istemişti (Metin Uysal). Fakat “en eski” harflerle bunu kanıtlamak çok zor. En azından çok daha kapsamlı ve uzun bir çalışmayı gerektiriyor. Çünkü hiyeroglif zaten şekillerden oluşuyor ve somut olan şekil somut olan kavramla doğal olarak örtüşüyor. Sümer yazısı gibi çivi yazılarına gelince. Düz ve çıkıntılı çentik çizgilerden oluşan alfabenin kavramsal kodlarını çözüp hangi dille daha çok uyumlu olduğunu göstermek belki ancak gelişmiş bir bilgisayar programıyla mümkün.

Ancak soyutlamanın daha üst aşaması olan daha yeni alfabeleri birbiriyle karşılaştırmak elle tutulur sonuçlar verebiliyor. Keza bunlardan oluşan sözcükleri anlam, ses ve harf açısından karşılaştırmak görece daha kolay. (Eski Yunan, Etrüsk, Latin, İbrani vb. alfabeleri). Bizde dilbilimci Kazım Mirşan Etrüsk Alfabesi – Göktürk alfabesi uyumunu göstermişti örneğin.

TÜRKÇE ve ALFABELERİ

Türkiye Cumhuriyeti 1928 yılında uyarlanmış Latin alfabesine geçti. Bundan önce Türkiye Türkleri ve çok geniş coğrafyadaki Türkler ağırlıklı olarak Arap Alfabesi ve Kiril alfabesi kullanıyordu. Ondan önce Uygur alfabesi, ondan önce Göktürk alfabesi… Ondan önce Sanskrit, Hitit, Sümer ve başka birçok alfabe.

Türkiye Cumhuriyeti Latin harflerini kabul edince bir şey açığa çıktı: Latin alfabesi sanki Türkçe için yaratılmıştı. Tam bir uyum. Latin harfleri kullanan Avrupa dillerinin aksine artık Türkçe tamı tamına, sapmaksızın yazıldığı gibi okunuyordu, okunduğu gibi yazılıyordu. Her ses için yalnızca tek harf kullanılır ve hiçbir harf hiçbir sözcükte değişik okunmaz. Örneğin İngilizcede “Pacific Ocean” ismindeki üç ‘c’ de ayrı seslerle okunur. Türkçe okunuşlar ise her harf için sabittir.

Bu niye böyleydi? Çünkü ilk kez 7. Yüzyılda görülen Türk – Göktürk – Orhun runik yazısı Latinceye benziyordu. Etrüsk alfabesine daha çok benziyordu. Biraz da Yunan alfabesine benziyordu. Bu yazı birden bire nasıl belirmişti? Hiç yoktan, gizemli bir kaynaktan! Belli ki: Orta Asya’da 7. Yüzyıl ortalarında toplanan bir bilimsel kongrede oluşturulmuştu! Uzaydan geldiğini iddia edenler bile var. Şaka bir yana Türk ve Etrüsk kültürleri, dilleri arasında birçok ortak noktayı daha önceki makalelerimde yazdım. Etrüsk alfabesi de Türklerin kullandığı bir alfabeydi ve o da doğudan gelmişti. Ve bu Türklerin kullandığı ilk alfabe değildi.

Göktürk alfabesi ile Etrüsk, Latin ve Yunan alfabeleri arasındaki benzerlikleri 1, 2 ve 3 numaralı tablolarda görebilirsiniz.

İ – O – U

Bunu doğrulayan bir başka gerçek şudur: Bazı Latin harfleri şekillerine benzer kavramları ifade ederler. Örneğin ‘ İ ’  ve ‘ e ’, biraz da “ I ” harfi…  “Sivri”, “ince”, “küçük” olmayı ifade eder. “Sivri” ve “ince”yi gösteren sözcüklerin büyük çoğunluğu “i” ile başlar veya “i” içerir. Bu İngilizcede de vardır ve yoğundur. Latince, Almanca ve başka dillerde de vardır. Ancak Türkçede oransal ağırlık daha fazladır. Türkçede incelik, sivrilik, küçüklük gösteren sözcükler bir bütün olarak, son ekleri ve bağlantılarıyla ince sesler içerir. Kuşkusuz Türkçede büyüklük, kalınlık gösteren ve ‘ i – e ’ içeren sözcükler de var. Fakat sayıları çok az. Keza, incelik, sivrilik anlatan ve kalın harfler içeren sözcükler de var. Bunların da sayısı çok az.

Başka bir ilginç düzenli ilişki ‘ o – u ’ ile yuvarlaklık, ovallik, dönme arasındaki ilişki. ‘ İ ’ deki kadar bol örnek vermedim, ama var olanlar kesin bir ilişki gösteriyor.

Ünlü harfler ağızdan çıkarken bir engelle karşılaşmazlar, bu yönleriyle sessiz harflerden farklıdırlar. Türkçede sesli harfler de kendi aralarında birkaç boyutta birkaç kategoriye ayrılırlar. Kalın sesliler: a, ı, o, u; ince sesliler: e, i, ö, ü. “Kalın  sesli” harfler ağızdan çıkarken dil geriye doğru çekilir. “İnce sesli” harfler ağızdan çıkarken dil ileri doğru itilir. Sesli harfler düz-yuvarlak, geniş-dar olmalarına göre de sınıflandırılır. “Düz sesli harfler” dudaklar düz konumdayken ağızdan çıkar, “yuvarlak sesli harfler” dudaklar büzülürken ağızdan çıkar (Dudağın ‘O’ şeklini alması). “Düz sesli harfler”: ‘a, i, ı ve e’ harfleridir. “Yuvarlak sesli harfler”: ‘o, ü, u ve o’ harfleridir.

Başka deyişle sözcüklerde olduğu gibi harfler de rastgele keyfe ve tesadüfe göre saptanmamıştır. Burada da maddi ve şekilsel bir nedensellik vardır. ‘ O – U ’ yuvarlak olanı, döneni daha iyi anlatır. Latin harfleri ‘ O ’ ve ‘ U ’ Türkçeyle, Türkçe sözcük ve telaffuzla tam uyum gösterir. Gerçi Göktürkçe ‘ O – U ’ yuvarlak değil, köşelidir ( > ). Ancak eski Uygur alfabesinde bu harfler yuvarlaktır:  

Bir not: Göktürk alfabesinde ‘ ↓ ’ : ‘ok’ . Muhtemelen piktogramların, hiyeroglifin soyut alfabedeki son somut kalıntılardandır. Ok: arrow. Belki de ‘okey’ işaretinin ilk biçimi, belki “oku: read, look”un ilk soyutlanışı.

Sözcük örneklerini aşağıda 1 ve 2 numaralı listelerde verdim.

Liste -  1

‘ İ – e ’ Harfleri ve “ İncelik – Sivrilik – Küçüklük ” Gösteren Bazı Sözcükler

Kırmızı olanlar Türkçe, kahverengiler İngilizce, yeşiller Latince. Bu makaledeki konumuz bu değil, ancak geçerken gördüğümüz sözcük örtüşmelerinin bazılarını belirttim.

İnce, yince: thin, fine, slim, lean  / tenues, tenvis, tenuis / ince > lean > thin / lean > yalın (2)  

İpince: very thin, thinly

Nezik:  thin, fine, slim, lean  / tenues, tenvis, tenuis (2)

Diren: thin, fine, slim, lean  / tenues, tenvis, tenuis (2)

Niske: thin, fine, slim, lean  / tenues, tenvis, tenuis (2)

Leski: thin, fine, slim, lean  / tenues, tenvis, tenuis (2)

İçke: thin, fine, slim, lean  / tenues, tenvis, tenuis (2)

Sivri: pointed, sharp, edged, spiry  / spicatus, acer, acuti / spiry > sivri / spiry > bur (twist, bore) (S law: bir önceki makaleme bakınız) (3)

Küçük, kiçi,  kiçicük: little, small, micro / parvus, brevis, minutus 

Bica (Altaic): little, micro / bica > micro

Cik, çik: Turkish diminutive suffixes

İğne: needle, stinger, pin, sting  / acur

İp: string, cord, rope / filum, funiculus, funis

İplik: thread, yarn, fiber / filum, linum

İlik: marrow / medullis

İğ: spindle, thread / fusum, filum

Diken: thorn, spine, brier, prick / spina, spinis

Dik: steep, upright, perpendecular, erect, right / arduus, rectus, erectus / erek, erik (Etrusk) (4) / steep > tep (strike, kick) (S law) (3)

Direk: pole, post, pillar, beam / polus, trudis, stips, asser, columna, pila, trabem, trabs / trudis, trabs, tree > tura, terek, tirek, direk > dura > duran / tiga, tic, tic, tigi (Etrusk): stem, stalk, shoot, trunk (4)

Delik: hole, bore, prick, leak / foro, foramen, terebro, perforo, hiatus / delik > leak

İnik: thin, flat / plana

Dil: a thin piece of a tool

İbre: pointer, needle / pinna, acus, index

İki, ikinci: two, second / duo, secundo / ( double perpendicular line: II ) / second > ikinci (S law) (3)   

Bir, birinci: one, first / unus, primis / ( one perpendicular line: I ) / one: ön (front, first) / bir > pri, pro

Dil, dilim: slice, fine cut, thin piece / scalpere, segmentum  

Çivi: nail, wedge, gib / clavus / gib > çivi

Biz: reamer

Biç: reap, cut, chop / meto, caesa, secare / biç > butcher

Çizgi, çizik: line, drawing  / linea, graphice, scriptio / pinca, pincim (Etrusc):   script, draw

Çise: drizzle, proin

Çiy: dew / ros  

Titiz: meticulous / adcuratus

Çim: grass, lawn / gramen

Çiş, işe: pee, urine, wee, piss / lotium, pissiare

Tiz: shrill, strident

Zil: bell / campana , tintinabulum, nola

Çüp, çöpik, çubuk: rod, stick, strip / cippus, virga / çubuk > cippus ( -k > -s law) (2) (Mustafa Celalettin Paşa) (1869)

Sicim: string, cord / filum, chorda, ligamen

İpek: silk / sericum

İbrişim: thrown silk

Şiş: skewer, spit 

Titre: shake, chills, flicker, shiver, tremor, tremble / tremor, succusus / titre > tremor

Tel, til: one piece of hair, feather, wiry, wire, string, fiber / pluma, pinna, filum

Çil: freckle, fleck / makula

İbik: comb, crest, peak / apicem, apex, crista / peak > ibik

Cida, çıta: slath, lath

Tiriz: slath, lath

Cirit: javelin, dart / iaculum, pilum, telum / iaculum > ok (arrow) / arrow: pina, pini, pine (Etrusc) (4)

Yiv: slot, groove / stria

Tiğ, tığ: sword, sword tip, pointed tip / tic, tiga, tige, tigi (Etrusk): sword, knife; tiğ > tic, tigi (Etrusc)

Çivit, çiğit: seed, seed dye / semen, granum  / çivit > seed

Çiğirdek, çekirdek: seed / semen

Kiriş: chord, arrow (arc) chord / fidis, nervus, chorda

İlmik, ilmek: loop, stitch / loop

Cin, din, tırek, tirek: peak, summit, top (2) / zirve > kim, kimi, cim (Etrusc) (4) > cin, din

Kes: cut / caesa, secare / “PIE root”: ‘kes’ / kes > kes > secare > caesa > cut

Cılız: thiny, thin, slim / tenuis, tenues, gracilis

Türkçede “ince”, “sivri” organ isimleri çok büyük çoğunlukla ince seslidir.

Dil: tongue / lingula

Diş: tooth, teeth / dens, dentes / tooth > diş > dens, dentes ( th > ş )

İncik: thin part of the lower leg near the ankle

Diz, bilek, dirsek: knee, wrist, elbow / genu, carpi, ulna / ulna > el (hand, arm)

Sinir: sinew, nerve / nervi, nervus / sinir > sinew

Kirpik: eyelash, cilium / cilium / cilia > kıl

Kıl: hair, bristle, trichome / capillus, crinis, trihome, seta / cilia > kıl

Tüy, tüg: feather / pluma, pinna / pilus (Etrusk): hair, fur (4) / fur > börk (hairy animal skin headgear) > beret ( -k > -t  law) (2) / böri: wild animal > bear

Deri: skin, derma / deri > derma

Türkçede bazı “ince” hayvan isimleri

Civciv: chick

Böcü, böcek: bug, insect, beetle / cimex 

Sinek: fly / volare

Ferik: chick, chicken, a kind of fruit, little, fresh  / pullus / ferik > fruit ( -k > -t  law) (2) / ferik > fresh ( -k > -s law) (2)

Bilik, piliç: chick, pullet / pullus / bilik > pullus, pullet ( -k > -s, -t law) (2)

Encik, encük: puppies of dogs and dog similar animals

Tilki: fox, wixen, tod / vulpes

Kirpi: hedgehog, porky / eris, ericious

Pire: flea / pulicis

Bit: louse / pedis / bit > pedis

Liste – 2

‘ O – U ’ harfleri ve yuvarlaklık, dönme gösteren bazı sözcükler

Top: ball, roll / sphere, pila, globus

Top: cannon

Tomur, tomurcuk: bud, button / germ, button / tumour > tomur

Topak: pellet, lump / globulo, offa

Yumurta: egg / ovum / (oval)

Yumru: tuber / tuber / tuber > top, tomur / glomus > yumru

Omur: one piece of vertebra

Omuz: shoulder / humero, umero / umero > omuz

Om: head of bone, round head of bone

Yuvarlak: round / circum / circum > sar (surround)

Yuva: nest, hole / nidus

Dolu: full / plenus / plenus > bol > poly (very much) > plenty

Dolu: hail (fall)

Obur: glutton / glutto, gulusus, gumia / obese > obur

Topuk: heel / calcaneum   

Boncuk, moncuk: bead / bead, globus / globe > global > globus / moncuk > moon ?

Tümsek: bump, mound / tuber, tubur, tumulus / tumulus, tuber > tümsek, tomur

Polçok, bolçok (Altaic): ball / globus / polçok, bolçok > ball

Bultay, bultak (Altaic): swelling / tumor / büllöz (Latin, Greek medical term: swelling); bül > bultay / swell > şiş ? / tumor > tomur

Dön: turn / verto / turn > dön, tur

Yuvarla: roll / roll / oro (Altaic) > roll; tolon (Altaic) > rollen

Oğul: swarm of bees, cluster of bees

Toplan, toplantı: gather, be together, meeting

Bol: round, loose / laxo

Oyuk: bore, hole, cavity / foramen, cavum

Oluk: groove, gutter / sulcus, canalis / sulcus > oluk, su oluğu / gutter > gider

Kovuk: hole, cavity, cave / cavum / cavum > cave > kovuk  

Çubuk: tube / tubus, tubulus / çubuk, tsbuk > tubulus > tube ( ç > ts )  

Kova: bucket / aquarius / aquarius > kova; aqua > akış (flowing)  

Kovan: hive / alvus

Tur: tour / tour / tur > tour

Dolaş: go around / circumirent / circumirent > sarmal

SONUÇ:

Türkçenin Latin alfabesine tam uyumu rastlantı değildir. Latince Türkçe kökenlidir.  

 

Kaynaklar:

1- Olcas Süleymanov, Yazının Dili, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul 2001

2- Adnan Atabek, Güneş Dil Kuramı, FB group

3- Kaan Arslanoğlu, Transition Laws of Turkish as a Founding Language to Indo-European and Other Languages: https://www.academia.edu/85054513/Transition_Laws_of_Turkish_as_a_Founding_Language_to_Indo_European_and_Other_Languages

4- Mel Copeland, Indo-European Table Alphabetical Index Parts 1-11 : https://www.academia.edu/40140698/Copeland_Indo_European_Table_parts_1_11_