Şiir

Şair Enver Topaloğlu: Şiir kendiliğinden itaatsiz olmuyor

-Sevgili Enver Topaloğlu, yakın zamanda senin kitabınla birlikte Turgay Kantürk'ün toplamda dört şiir kitabı çıktı. Kitaplarınız yeni bir yayınevi olan NoKitap logosunu taşıyordu. Buraya kadar bir farklılık yok elbette, iş bundan sonra başlıyor. Bu dört şiir kitabı bir manifesto, bir bildiriyle birlikte yayımlandı ve bedelsiz olarak şiirseverlere sunuldu. Bir “şiirsel itaatsizlik” eylemi olduğunu ileri sürüyordu. Bu itaat-itaatsizlik nedir? Şiir zaten itaat etmez biliyoruz da bu “itaatsizlik” şiirin niteliğine değil, niceliğine dair bir vurguyu içeriyordu. Bana farklı gelen yanı da burası.

Enver Topaloğlu - Şiirsel itaatsizlik sözü tanımı bana ait. Gazete duvar.com’daki yazıda bu tanımlamanın ne olduğunu da açıklamaya çalışmıştım. Kısaca şiirin her türlü hiyerarşik ilişkiden, pazar ilişkisinden, endüstriyel bağımlılıktan azade olmasını ifade ediyor. Şiirsel itaatsizlik sözün sözde kalmamasını pratiğe geçirilmesini de teklif eden bir duruş aynı zamanda. Evet şiiri şiir yapan itaatsizliğidir, her şeyden önce kurulu dil düzenine yönelik itaatsizliğidir. Ancak şiir kendiliğinden itaatsiz olmuyor bana kalırsa. Şairin de itaatsiz olması gerekiyor; çünkü şiirle iktidara övgü de düzülebilir, isyan çağrısı da yapılabilir hatta isyan da çıkarılabilir. Şiirsel itaatsizlik şiirle sınırlı kalmayan hayatı şiirleştirerek itaatsizlerin pratiğine dönüştürmeye yönelik de bir vurgu aynı zamanda. Şiirin bugünkü haliyle sistemle başı belada. Bu belanın esas olarak şiirin değil de sistemin sorununa dönüştürmek için de bir öneri şiirsel itaatsizlik…

- NoKitap, bu eylemin yaygınlaşması ve kabul görmesi durumunda Türk şiirine, gelişimine etkisinin neler olabileceğini düşünüyor?

Enver Topaloğlu - Şiirin okurla buluşması açısından mevcut düzen içinde onun belirlediği şartlarla kitap olarak yayımlanmasına yönelik itiraz önemli bir adım... Bugün şairler için kitap yayımlamanın her şeyden önce maddi açıdan maliyeti karşılanacak gibi değil. Düşünsenize devlet yazdığınız şiiri okurla kitap olarak buluşturmanız için sizden vergi adı altında rüşvet alıyor. Neyin rüşveti bu. Ekerken yok dikerken yok yüzde on sekiz katma değer vergisi... Vermiyorum... NoKitap bunu yapıyor, hiç değilse vermiyorum, deyip direnebileceği bir imkân bulmuş onu zorluyor. Bunun şiire de düşünceye de, sanata edebiyata da katkısı olacaktır. Pratik her zaman öğretici ve geliştiricidir.

- “ NoKitap, “Şiirin bir sanat yapıtı olarak düşünsel, düşsel, dilsel ve duyarlılık değeri üzerinden karşılığını arıyor” diyen cümleniz bana çok çarpıcı geldi. Şiirin bu değerlerinin etkisizleşmesinde tek etken var olan endüstriyel ilişkiler, piyasa şartları, dağıtım sorunları mı?

Enver Topaloğlu - Hiç kuşkusuz şiirin kültürel ortamda geri plana itilmesinde ya da orada kalmış olmasında endüstriyel ilişkiler, piyasa şartları, dağıtım tek başına etkili değil ama esas neden oldukları da açık. Şiirin maddi koşullarını daha çok bu ortam oluşturuyor. Maddi koşulların düşünsel, duygusal yönelimlerimizde etkili olduğunu da unutmamak gerekir. Var olan sistemin dışına çıkmak kimsenin aklına gelmiyorsa düzene teslim olunmuştur. Bu uyuşuklukla hesaplaşmak aynı zamanda şair için de şiir için de yol açıcı olacaktır diye düşünüyorum.

- “Anarşist ve korsan pratik” bir girişim olarak NoKitap bir “örgütlülük” düşünmüyordur doğallıkla, peki bir “yapı” oluşturmadan nasıl sürdürmeyi düşünüyorsunuz?

Enver Topaloğlu - Bu yapı önemli bir mesele, ancak şair ve okur arasındaki ilişki de bir yapı sayılır. NoKitap’ın yayınlarının okurla buluşması için daha pratik çözüm yolları gerekiyor elbette. Ama Ece Ayhan’ın “aşk örgütlenmektir” dizesini burası için de anabiliriz pekâlâ. Çünkü şiir de bir aşk ilişkisidir. Yalnızca şairle sözü arasındaki ilişki değil. Şiirle okur arasındaki ilişki açısından da bir aşk ilişkisi var bence.

- Edebiyatın öykü ve roman dalları da nispeten şiirin dahil olduğu şartlara dahil değil mi? Eylem gelişirse o alanlara da açılmak gibi bir düşünceniz var mı? Yoksa özgül olarak “şiirin kurtuluşu” için mi eylemler sürecek?

Enver Topaloğlu - Mevcut düzen içinde şiirin başına gelenler edebiyatın diğer türleri için de kısmen geçerli. Çünkü endüstri edebiyatın kültür metası olarak hâlâ romana, öyküye ve benzeri türlere daha cömert davranıyor; çünkü bu tür yapıtların metalaşmasını daha kolay sağlıyor. NoKitap her şeyden önce var olan yayın ve yayıncılık pratiğine yönelik bir müdahale. Yayın yelpazesi de yalnızca şiirle sınırlı değil.

- Şimdiye kadar “var olan sisteme karşı itirazı” dillendiren çok fazla menifest metin okuduk. NoKitap'ı farklı kılan bu sözü söz olarak bırakmayıp eyleme dökmesi. Bizim şair takımı eylem meylem pek sevmez. Eylemenize katılım ve destek gördünüz mü?

Enver Topaloğlu - Sevmemek de bir sevme biçimidir. Şairse sever... yazdığı şiirle geçimini sağlayan şair yok. Var olduğu sanılan isimler için de geçerli bu savım. Şiirden para kazanan sermaye edinen aracılar, simsarlar komisyoncular... Şiir kitabını hangi yayınevi çok iyi şiir diye yayımlıyor. Bu çok satar diye yayımlıyor tüm şairleri... destek sürüyor. Çok iddialı görünecek ama gerçek bu. Öyle görünüyor ki büyük bir yürüyüşün ilk adımı oldu ve şiirin Gezisi olacak kadar büyük bir hamle NoKitap...

- Çok teşekkürler.

Enver Topaloğlu - Ben teşekkür ederim ilgin, NoKitap’a yönelik merakın ve soruların bir ölçüde de olsa yanıtlanmasına aracılık ettiğin için...

Nihat Ateş