Sözlük

Elect, election (İng.);  electio, electus, eligo (Latin.): elemek, seçim. CNLD"ye göre kök "eligo". "Ligo" bağlamak, ama "eligo" ayırmak / Sümerce al, alam, alang; Eski Türkçe "elga" (M. İ. Çığ) el, elemek, seçmek / Mirşan"a göre seçkin anlamına geliyor ve proto-Türkçe El-esis karşılığı / Oralara gitmeyelim, "elik, elek, elemek"  Altay"dan başlayarak tüm lehçelerde var (Radloff). Bu benzetmeyi yapınca bir kıyamettir kopuyor. Sadece bu örnekte değil, başka bazı örneklerde de aynı itiraz dile getiriliyor. "Bu sözcükler anlam ve fonetik olarak çok benzeyebilir" diye buyuruyorlar. "Ama ön eklerin yaygın kullanıldığı Latince"de ve öteki Batı dillerinde, kelimeyi çözümlediğimiz, ön eki ayrıştırdığımızda bambaşka iki sözcüğün (bazen üç ve daha fazla sözcüğün -sesin- ekin) birliğinden doğan ve etimolojisi tamamen farklı ve sağlam bir sözcükle karşılaşırız." Peki bu kadar mı rastlantı olur, sesin ve anlamın bu kadar örtüşmesi tam bir tesadüf müdür? Evet, diyorlar, tamamen rastlantı. Biraz incelediğimizde hiç de rastlantı olmadığını pek çok örnekte görüyoruz. Türkçenin de kural dışı bazı ön ekler taşıyabileceği iddiamızı bir yana koyalım, yabancı sözcüğü, yabancı etimologların kurallarına göre çözümlediğimizde, hem ön eklerin, hem de asıl kökün Türkçe olduğunu görüyoruz: " ... from Latin electus, past participle of eligere "to pick out, choose," from ex "out" (see ex-) + -ligere, combining form of legere "to choose," from PIE root *leg- "to collect, gather." (OED) Nişanyan"a göre tüm bu farklılık ve benzerlik en alt kökteki "lego" ya da "legere" yerine "elge"nin geçmesinden kaynaklı, gibi duruyor. Yani Latincede ex-legere: Bağdan ayırmak, seçmek anlamı öne çıkıyormuş, bizde ise elden geçirme, o anlamda seçme. Kazın ayağı öyle değil, çünkü Türkçe "elek" ya da "elemek"i sadece el ile, elden geçirmeyle açıklayamıyoruz. Şu aşağıdakine ne buyurulur: "ilgaş, ilgat, ilgan": seçilme; "ilGe": ele; ilGek (Altay): sieben (seçmek, elemek) (Radloff). Bitmedi: "ile", "ilek": bağ, iplik, bağlı kalmak, ağda yakalanmak. "İlekle": bağla; "ilmek": bağlamak. Sonuç olarak tam da Latincedeki gibi Türkçe "ula-ulamak-ile-ilik-iliklemek" bağ ve bağlamak demektir "ligere-ligamentum" demektir. "Ele-eleme-elemek" de köküyle, ekiyle tam da "elect" demektir. / "PIE kök" "Leg" maddesine bakınız