“Tıp bir sosyal bilimdir ve politika geniş ölçekte tıptan başka bir şey değildir”.

Alman tıbbının ve patoloji biliminin babası unvanlarıyla onurlandıran ve toplumcu tıbbın kurucularından Rudolf Virchow’un tıp ile politika arasındaki ilişkiyi ifade ettiği bu tümceyi kurması üzerinden 167 yıl geçti. Bugün sağlığın belirleyicileri arasında “politik” belirleyicilerin önemi üzerine çok sayıda akademik yayın bulunuyor. Politik belirleyicilerin çeşitli yolaklar üzerinden şekillendirdiği “yapısal” belirleyiciler ile “aracı” belirleyiciler arasındaki ilişkiler ve politikanın hangi mekanizmalar üzerinden sağlığı etkilediği yeni kanıtlarla ortaya konuyor.

Kuşkusuz bu çabalar tıp içinden gerici güçlerin direnişi ve muhalefetiyle karşılaşıyor. Bunun son örneklerinden biri geçtiğimiz günlerde 389 tıp insanının The Lancet editörü Dr. Richard Horton’a karşı başlattıkları bir kampanyayla karşımıza çıktı. Geçen yıl The Lancet’da yayınlanan bir mektubun “politik” bulunarak derginin mektubu geri çekmesi ve editörün özür dilemesi talebiyle başlatılan bu kampanya, tıbbı apolitikleştirme ve gericiliğin hizmetine sokma çabalarının bir parçasıdır.

SALDIRIYA NEDEN OLAN MEKTUP

Geçtiğimiz yıl The Lancet dergisinde Paola Manduca ve 23 hekim ve bilim insanının “An open letter for the people in Gaza” başlıklı mektubu yayınlanmıştı. Yıllarca Gazze’de çalışmış ve Gazze’deki durum hakkında oldukça bilgi sahibi olan yazarlar, derginin 23 Temmuz 2015 tarihinde yayınlanan online nüshasında meslektaşlarını İsrail’in saldırgan tutumunu kınamaya davet etmişlerdi.

Mektupta İsrail’in teröristleri cezalandırma adı altında sivil Filistinlileri katlettiği belirtiliyor, Gazze’ye uygulanan ambargonun sürekli bombardıman altında olan Filistin halkını aç, susuz, ilaçsız, elektriksiz ve gelirlerinden yoksun bıraktığını ifade ediliyordu. Son saldırıda 14 gün aralıksız bombalamadan sonra başlatılan işgalde 60 bin Gazzelinin evlerini terk etmeye zorlandığı, 21 Temmuz 2014 itibariyle 149’u çocuk 558 kişinin öldürüldüğü, 1.100’ü çocuk 3.504 kişinin yaralandığı, bu süreçte hastanelerin de bombalandığı anlatılıyordu. Yazarlar mektuplarını artık bu katliama sessiz kalamayacaklarını, The Lancet okurlarının da sessiz kalmaması gerektiğini belirterek bitirmişlerdi (1).

Mektup daha sonra derginin basılı nüshasında da yayınlandı ve 20 binden fazla okur tarafından imza ile desteklendi. Derginin izleyen sayılarında mektubu destekleyen ve eleştiren 20 mektup yayınlandı. Eleştirilerin bir kısmında “tıbbın tarafsız olması gerektiği” belirtilirken, bazılarında mektup “yahudi aleyhtarlığı” olarak nitelendi. Oysa mektubun yazarlarından biri Yahudi idi ve mektupta tek bir Yahudi sözcüğü geçmiyordu.

30 Ağustos’ta mektubun yazarları eleştirileri yanıtlamaya davet edildi. Yazarlar herhangi bir mali çıkarları olmadığını belirttiler ve Filistin halkını desteklemelerine neden olan deneyim ve ilişkilerini aktardılar.

MEKTUBA TEPKİLER

Mektubun The Lancet dergisinde yayınlanmasından rahatsız olan Londra Üniversitesi Koleji’nden iki akademisyen konuyu ombdusmana taşıdılar ve derginin editörü Dr. Richard Horton’ı “dergiyi aşırı politik görüşleri için bir araç olarak kullanmakla” suçladılar. The Lancet ombdusmanı konuya ilişkin raporunu 17 Ekim’de yayınladı ve mektubun dergide yayınlanmasının uygun bulunduğunu açıkladı. Ombdusmanın mektubun dergiden çıkartılmasını reddeden kararını British Medical Journal eski editörü de destekledi.

Bu aşamadan sonra tartışma daha da genişledi. Amerikan Diyabet Cemiyeti “politik konulara hitap eden” makaleleri yayınlamayacaklarını açıkladı. Avrupa Halk Sağlığı Dergisi ise sağlığın“politik” belirleyicilerinin görmezden gelinemeyeceğini belirtti.

GERİCİ KAMPANYA

Ombdusman raporundan tatmin olmayan eleştirmenler The Lancet’in mektubu geri çekmesi ve editörün özür dilemesi için çağrı yapmayı sürdürdüler ve 24 Şubat 2015’de dergiyi “nefret propagandası” yapmakla suçladılar ve akademisyenleri The Lancet’i refere etmemeye davet ettiler.

31 Mart’ta Profesör Sir Mark Pepys liderliğinde 396 profesör ve hekim Reed Elsevier yönetimine dilekçe vererek mektubun geri çekilmesini ve özür dilenmesini talep ettiler. Bunun üzerine bir grup akademisyen 15 Nisan 2015’de saldırılara karşı editör Dr. Horton’ı destekleme kararı aldılar ve bir karşı kampanya başlatıldı (2).

The Lancet editörü Dr. Richard Horton’ı destekleyen kampanyaya katılmak isteyenler 3. dipnotta yer alan bağlantıdan imzalarını iletebilirler.

Akif Akalın

Dipnotlar

1.http://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(14)61044-8/fulltext

2. http://handsoffthelancet.com/

3.http://handsoffthelancet.com/add-your-name-to-the-list-of-supporting-signatories/